Wat is maskeren? Jezelf aanpassen is geen keuze, maar een overlevingsstrategie

Maskeren is een term die steeds vaker wordt gebruikt, vooral in gesprekken over neurodiversiteit. Toch blijft het v

oor veel mensen abstract. Wat is maskeren eigenlijk? En waarom gebeurt het zo vaak?

Het korte antwoord: maskeren is geen bewuste keuze, maar een aangeleerd beschermingsmechanisme van het brein.

Bij ANTRE zien we maskeren niet als individueel probleem, maar als een logisch gevolg van ervaringen in een wereld die niet lijkt te passen bij het neurodivergente brein.

Wat is maskeren?

Maskeren betekent dat iemand (bewust of onbewust) gedrag, emoties of behoeften onderdrukt of aanpast om te voldoen aan verwachtingen van de omgeving.

Dit kan zich uiten in bijvoorbeeld:

• stiller zijn dan je bent

• extra hard je best doen om ‘normaal’ over te komen

• emoties inslikken

• gedrag constant bijsturen

• jezelf kleiner maken of juist overcompenseren

Maskeren komt veel voor bij neurodivergente mensen, zoals mensen met ADHD, autisme of hoogsensitiviteit, maar ook bij mensen die langdurig hebben geleerd dat verschil niet welkom is.

Waarom ontstaat maskeren?

Maskeren ontstaat niet zomaar. Het is het resultaat van herhaalde ervaringen waarin bepaald gedrag werd gecorrigeerd, afgekeurd of negatief geïnterpreteerd.

Bijvoorbeeld:

• “Doe eens normaal.”

• “Je bent te druk / te gevoelig / te direct.”

• “Zo werkt het hier niet.”

• “Je moet je aanpassen.”

Voor het brein betekent dit: dit gedrag vergroot het risico op afwijzing, conflict of correctie. Het brein leert snel. Elke negatieve ervaring wordt opgeslagen als bewijs. Na verloop van tijd ontstaat een patroon waarin aanpassen veiliger voelt dan jezelf laten zien. Maskeren werkt om risico tijdelijk te minimaliseren en precies daarom blijft het in tact.

Maskeren is geen karaktertrek

Belangrijk om te benadrukken: maskeren zegt niets over zwakte, onzekerheid of gebrek aan authenticiteit. Het is een risico-inschatting van het brein:

Wat is hier het veiligste gedrag op basis van eerdere ervaringen?

Dat maakt maskeren hardnekkig. Zelfs als iemand rationeel begrijpt waar het gedrag vandaan komt, kiest het brein automatisch voor wat het meeste ‘bewijs’ heeft verzameld.

Maskeren op de werkvloer

Op de werkvloer krijgt maskeren vaak een professionele vorm.

Denk aan:

• altijd ‘aan’ staan

• geen vragen durven stellen

• fouten verbergen

• emoties wegdrukken

• energieverlies door constante zelfregulatie

Veel organisaties denken dat neurodiversiteit zichtbaar wordt zodra mensen zich uitspreken. In werkelijkheid gebeurt vaak het tegenovergestelde: hoe minder veilig de context, hoe sterker het maskeren.

Dat heeft gevolgen:

• verhoogde stress en uitputting

• verminderde creativiteit

• onderbenut talent

• stille uitstroom

Maskeren is daarmee niet alleen een individueel thema, maar ook een organisatievraagstuk.

Wanneer vermindert maskeren?

Maskeren neemt af wanneer het brein nieuwe ervaringen opdoet die het tegendeel bewijzen.

Bijvoorbeeld:

• je spreekt je uit en wordt serieus genomen

• je laat verschil zien zonder negatieve consequenties

• fouten leiden tot gesprek, niet tot afstraffing

Dit vraagt om psychologische veiligheid, consistente reacties van leidinggevenden en ruimte voor verschil in denken, werken en communiceren.

Zonder die context blijft maskeren bestaan, hoe goed de intenties ook zijn.

Waarom dit belangrijk is voor neuro-inclusie

Neuro-inclusief werken gaat niet over mensen ‘helpen’ zichzelf te laten zien. Het gaat over het creëren van omstandigheden waarin het brein geen reden meer heeft om zich te beschermen.

Bij ANTRE kijken we daarom niet alleen naar individueel gedrag, maar naar:

• systemen

• leiderschap

• cultuur

• impliciete normen

Maskeren verdwijnt niet door bewustwording alleen, maar door andere ervaringen mogelijk te maken.

Hoe ANTRE helpt

ANTRE ondersteunt organisaties en individuen bij het begrijpen van maskeren en het doorbreken van patronen die dit gedrag in stand houden. Niet door mensen te repareren, maar door contexten te veranderen waarin gedrag ontstaat.